Met enige regelmaat komen bekende (zaken)mensen, zoals directeuren en politici, in het nieuws vanwege belastingontduiking of belastingontwijking.
Veel mensen proberen minder belasting te betalen, zeker wanneer er sprake is van een groot vermogen, maar wanneer slaat dit door naar belastingontwijking- of ontduiking?
In dit artikel bespreken we het verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking, de relatie met financieel-economische criminaliteit (FEC) en de aanpak van belastingfraude.
Wat is belastingontwijking?
Belastingontwijking is het minimaliseren van belastingen door middel van verschillende legale constructies. Zowel natuurlijke personen als organisaties moeten binnen het land waar zij ingeschreven en/of gevestigd zijn belasting betalen.
Afhankelijk van verschillende wetten binnen een jurisdictie, kan de hoogte van de belasting verschillen. Sommige personen en organisaties willen de te betalen belasting zoveel mogelijk beperken, vooral wanneer er sprake is van een groot vermogen.
Belastingontwijking is in beginsel niet strafbaar en kan betrekking hebben op verschillende soorten belastingen. Denk hierbij onder andere aan inkomstenbelasting en omzetbelasting.
Wat is belastingontduiking?
Belastingontduiking is het vermijden van belastingen op een illegale wijze. Het kan hierbij gaan om veel verschillende soorten belasting, zoals omzetbelasting, inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting of erfbelasting.
Dit is een vorm van belastingfraude waarbij met opzet niet aan de fiscale verplichtingen voldaan wordt. Er wordt bij belastingontduiking dus bewust onjuiste of onvolledige informatie in de belastingaangifte meegenomen.
Belastingontduiking is een misdrijf en kan als zodanig bestraft worden wanneer opzet aannemelijk is. De Belastingdienst kan in dit geval een boete opleggen. In ernstige gevallen kan het Openbaar Ministerie (OM) ook overgaan op gerechtelijke vervolging.
Wanneer er geen opzet in het spel is, maar er toch onjuiste belastingaangifte gedaan wordt, is dit een overtreding. Dit is minder ernstig, maar kan nog steeds leiden tot het opleggen van een boete of navordering.
Wat is het verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking?
Het verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking zit in de legaliteit van de middelen die gebruikt worden om belasting te verminderen. Daarnaast is belastingontduiking een misdrijf, terwijl belastingontwijking in beginsel niet illegaal is.
Op papier lijkt het verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking in eerste instantie duidelijk, maar in de praktijk is er vaak sprake van constructies die in een grijs gebied vallen. Bij dit grijs gebied is een specifieke term relevant, namelijk Fraus Legis.
Deze term betekent ‘bedrog van de wet’ en is van toepassing wanneer een constructie of transactie als enkel doel heeft om belasting te ontwijken. Dit is niet in strijd met de ‘letter van de wet’, maar wel met de ‘geest van de wet’, dus de intentie en gedachte erachter.
Fraus Legis is in het verleden in gerechtelijke uitspraken opgenomen. Hierdoor kan een constructie die ogenschijnlijk binnen de normen van de wet valt (en als belastingontwijking aangemerkt zou kunnen worden) alsnog illegaal bevonden worden door een rechter.
Werken met belastingontduiking- en ontwijking? Bekijk onze KYC vacatures!De impact van offshores en belastingparadijzen
Vaak wordt er voor zowel belastingontduiking als belastingontwijking gebruik gemaakt van bepaalde landen met gunstige belastingvoorwaarden en/of erg beperkte belasting. Deze jurisdicties worden ook wel ‘belastingparadijzen’ genoemd.
In deze belastingparadijzen is het vaak relatief makkelijk om een vennootschap op te zetten waarmee gebruik gemaakt kan worden van de gunstige belastingtarieven en relatieve anonimiteit. Ook kan het gunstig zijn om vermogen hier onder te brengen.
Belastingparadijzen zijn er in verschillende vormen en maten. Vaak gaat het om relatief kleine landen, zoals de Maagdeneilanden, Nederlandse Antilllen, Bahama’s en meer. Deze landen kunnen door het aanbieden van gunstige belastingconstructies geld verdienen aan buitenlandse organisaties.
Ook Nederland, Luxemburg, Zwitserland en de VS worden soms als belastingparadijs aangemerkt door de aantrekkelijke (belasting)voorwaarden voor buitenlandse bedrijven. Hierover is echter geen concrete overeenstemming.
De Europese Unie (EU) publiceert regelmatig een lijst met belastingparadijzen, genaamd de ‘EU-lijst van niet-coöperatieve jurisdicties op belastinggebied‘. Op 17 oktober 2023 stonden hier onderstaande landen op:
- Amerikaans-Samoa
- de Amerikaanse Maagdeneilanden
- Anguilla
- Antigua en Barbuda
- de Bahama’s
- Belize
- Fiji
- Guam
- Palau
- Panama
- Rusland
- Samoa
- Seychellen
- Trinidad en Tobago
- de Turks- en Caicoseilanden
- Vanuatu
Het opsporen van belastingontduiking
Belastingfraude is een probleem op nationaal niveau, omdat er door de overheid inkomsten misgelopen worden. Deze zouden anders besteed kunnen worden aan publieke faciliteiten, zoals het onderwijs, de zorg, infrastructuur en meer.
Belastingontwijking- en ontduiking zijn echter ook internationale problemen. Er wordt namelijk vaak gebruik gemaakt van internationale constructies om belasting te ontwijken of ontduiken. De aanpak vereist dan ook zowel nationaal- als internationaal beleid, maatregelen en opsporing.
Toezichthoudende instellingen in Nederland
De Belastingdienst is de belangrijkste instelling die toezicht houdt op het betalen van belastingen door particulieren en organisaties in Nederland. Daarnaast legt de Belastingdienst ook sancties zoals (bestuurlijke) boetes of terugvorderingen op wanneer niet aan verplichtingen voldaan wordt.
De Belastingdienst onderzoekt zelf niet actief of er sprake is van (vormen van) belasting- en/of financiële fraude zoals belastingontduiking. Hiervoor is een speciale opsporingsdienst in het leven geroepen, namelijk de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD).
De FIOD spoort verschillende vormen van financiële- en belastingfraude op, waaronder belastingontduiking, sjoemelen met toeslagen, witwassen en meer. Zij richten zich dus op zowel belastingfraude als financieel-economische criminaliteit.
Deze instelling gaat te werk aan de hand van fraudesignalen, bijvoorbeeld een melding van een vermoeden van belastingontduiking. Aan de hand van dit signaal verzamelt de FIOD zoveel mogelijk informatie en gaan zij, indien nodig, over op gerechtelijke vervolging.
Naast deze actieve opsporing ontwikkelt de FIOD constant nieuw beleid, anticiperen ze op de toekomst en adviseren ze betrokken instanties over het opsporen en voorkomen van financiële- en belastingfraude.
De Nederlandse aanpak van belastingontduiking- en ontwijking
Wanneer er een vermoeden is dat een persoon of organisatie zich schuldig maakt aan belastingontduiking, kan hier een melding van gemaakt worden. Zowel organisaties als natuurlijke personen kunnen een dergelijke melding doen.
Bij het doen van een melding moet voor de melder inzichtelijk zijn wat voor soort belastingontduiking er (mogelijk) speelt. Afhankelijk van de aard van de belastingontduiking, verschilt het waar dit gemeld kan worden. Er zijn drie soorten belastingfraude:
- Kleinschalige belastingfraude
- Niet-kleinschalige belastingfraude/financiële fraude
- Grootschalige belastingfraude/financiële fraude door georganiseerde criminaliteit
Bij kleinschalige belastingfraude kun je denken aan zwart geld verdienen, zwart geld sparen/beleggen, winsten uit een onderneming niet opgeven of erfenissen verzwijgen. Deze vormen kunnen schriftelijk bij een plaatselijk belastingkantoor gemeld worden.
Niet-kleinschalige belastingfraude of financiële fraude zijn ernstigere overtredingen. Hierbij kun je denken aan belastingontduiking, beleggingsfraude, handel met voorkennis (insider trading) of zelfs het actief witwassen van geld. Dit kan bij de FIOD gemeld worden via het ‘Ik wil fraude melden’ formulier. Hier kunnen geen anonieme meldingen gedaan worden.
Grootschalige belastingfraude of financiële fraude door georganiseerde criminaliteit kan gemeld worden bij Team Criminele Inlichtingen. Dit is een speciaal team binnen de FIOD waar anoniem meldingen gedaan kunnen worden.
De internationale aanpak van belastingontduiking- en ontwijking
Om belastingontduiking goed op te sporen en te voorkomen, is het belangrijk dat er een goede internationale samenwerking plaatsvindt. Binnen de EU zijn er verschillende maatregelen die belastingontduiking en belastingontwijking moeten helpen voorkomen en bestrijden.
Om dit te bewerkstelligen, heeft de Europese Commissie de anti-belastingontwijking richtlijn (Anti Tax Avoidance Directive) opgesteld. In de Anti Tax Avoidance Directive zijn vijf maatregelen opgenomen die belastingontwijking- en ontduiking moeten voorkomen:
- De ‘Controlled Foreign Company (CFC)’ regel moet voorkomen dat winsten naar een land zonder of met zeer lage belasting wordt doorgesluisd
- De ‘Switchover’ regel moet voorkomen dat door middel van (internationale) constructies belasting twee keer afgetrokken kan worden
- ‘Exit taxation’ (exitheffingen) moeten voorkomen dat assets naar het buitenland verplaatst worden om belasting te ontwijken
- ‘Interest Limitation’ (limitatie op rente) moet kunstmatige inflatie van rente bij leningen met als doel belastingontduiking ontmoedigen
- De ‘General anti-abuse’ (algemene anti-misbruik) regel dient als vangnet om agressieve belasting planning de kop in te drukken wanneer de andere regels niet van toepassing zijn
Ook wereldwijd wordt samengewerkt om belastingontwijking en belastingontduiking te voorkomen en op te sporen. Twee vormen van belangrijke internationale wetgeving zijn de ‘Foreign Account Tax Compliance Act’ (FATCA) en de ‘Common Reporting Standard’ (CRS).
Zowel FATCA als CRS hebben als doel om internationaal informatie van belastingplichtige natuurlijke personen en organisaties te rapporteren. Door deze uitwisseling van informatie wordt belastingontduiking een stuk lastiger gemaakt.
KYC professionals bij Etage 0
Etage 0 is een detacheringsbureau gespecialiseerd in KYC. Onze professionals werken op (tijdelijke) opdrachtbasis bij gerenommeerde opdrachtgevers zoals ABN Amro, ING, Bank Mendes Gans, Robeco en meer. Bekijk onze CDD vacatures of neem contact op om de mogelijkheden voor jouw organisatie te bespreken.
