Tijdens een cliëntenonderzoek is het belangrijk om rekening te houden met eventuele geografische risico’s en hoog-risicolanden.
Verschillende landen brengen verschillende risico’s met zich mee, maar waar zijn deze zogeheten landenrisico’s nu eigenlijk op gebaseerd?
In dit artikel bespreken we de verschillende soorten landenrisico’s en hoe deze worden vastgesteld. Ook werpen we een blik op enkele huidige hoog-risicolanden.
Wwft en risicolanden
Vanuit de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft) zijn financiële instellingen en andere meldingsplichtige instellingen verplicht om gedegen onderzoek naar hun klanten uit te voeren.
Een belangrijk aspect hiervan is het doen van onderzoek naar geografische factoren. Een KYC Analist kan op verschillende manieren geografische risico’s (ook wel landenrisico’s genoemd) tegen komen tijdens het cliëntenonderzoek:
- Wanneer de klant gevestigd of geïncorporeerd is in een hoog-risicoland
- Wanneer de klant transacties doet met hoog-risicolanden
- Wanneer een entiteit in de eigendomsstructuur van de klant gevestigd of geïncorporeerd is in een hoog-risicoland
De manier waarop het risico geëvalueerd wordt tijdens een onderzoek, hangt samen met hoe het landenrisico gevonden wordt. Transacties met hoog-risicolanden kunnen bijvoorbeeld binnen een klantbeeld logisch en verklaarbaar zijn zonder een verhoogd risico op te leveren, waar incorporatie in een hoog-risicoland vrijwel altijd een verhoogd risico oplevert.
Soorten landenrisico’s en risicolanden
De reden dat een land als hoog risico aangemerkt wordt, heeft invloed op de evaluatie van de aanwezigheid van hoog-risicolanden. Er zijn verschillende factoren die tot een classificatie als hoog-risicoland kunnen leiden:
- Ernstige tekortkomingen in de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering (vastgesteld door de FATF)
- Een hoge mate van corruptie of instabiele politieke situatie (vastgelegd in de Corruption Perception Index)
- Gesanctioneerde landen (opgenomen in vrij toegankelijke sanctielijsten)
- Offshore jurisdicties (opgenomen in de EU lijst van niet-coöperatieve jurisdicties op belastinggebied)
FATF landenlijsten
FATF staat voor “Financial Action Task Force” en is een intergouvernementele taskforce die zich bezig houdt met het bestrijden van financieel-economische criminaliteit.
De FATF stelt internationale normen voor het bevorderen van effectieve implementatie van maatregelen ter bestrijding van o.a. witwassen en het terrorismefinanciering. Daarnaast heeft de FATF ook een toezichthoudende functies. Zodoende controleren zij regelmatig of hun adviezen door verschillende landen afdoende worden nageleefd.
FATF grijze lijst
Drie maal per jaar brengt de FATF een lijst uit met landen die de adviezen om de risico’s op witwassen en terrorismefinanciering te mitigeren niet (voldoende) hebben opgevolgd. Dit wordt vastgelegd in de lijst van ‘Jurisdictions under Increased Monitoring’, ook wel de grijze lijst genoemd.
Hierbij wordt onder andere gekeken naar hoe adviezen zijn opgenomen in landelijke wetgeving en hoe toezicht op de naleving plaatsvind. Sinds oktober 2023 zijn er 23 landen op deze ‘grijze lijst’ opgenomen:
- Barbados
- Bulgarije
- Burkina Faso
- Democratische Republiek Congo
- de Filipijnen
- Gibraltar
- Haïti
- Jamaica
- Jemen
- Kameroen
- Kroatië
- Mali
- Mozambique
- Nigeria
- Senegal
- Syrië
- Tanzania
- Turkije
- Uganda
- de Verenigde Arabische Emiraten
- Vietnam
- Zuid-Afrika
- Zuid-Soedan
Wanneer de FATF oordeelt dat adviezen niet voldoende geïmplementeerd zijn, wordt een land aangemerkt als een hoog-risicoland. Dit wordt vastgelegd in deze landenlijst. Deze landen worden met verscherpt oog door de FATF gemonitord.
FATF zwarte lijst
Naast een ‘gewone’ classificatie als hoog-risicoland, kan de FATF een land ook een nóg hoger risico toekennen. Deze extra hoog-risicolanden vallen onder de ‘High-Risk Jurisdictions subject to a Call for Action’. Dit wordt ook wel de ‘zwarte lijst’ genoemd. Sinds oktober 2023 zijn er drie landen op deze ‘zwarte lijst’ opgenomen:
- Iran
- Myanmar
- Noord-Korea
Deze landen schieten ernstig tekort in hun aanpak van witwassen, terrorismefinanciering en andere vormen van bedreigingen voor het internationale financiële systeem. Daarnaast zijn er ook andere (niet-financiële) risico’s die bij deze landen meespelen in de classificatie als hoog-risicoland.
De Corruption Perception Index (CPI)
Transparency International brengt jaarlijks de ‘Corruption Perception Index’ uit. Op deze lijst wordt op basis van inschattingen van experts en de perceptie van mensen uit het zakenleven weergegeven welke mate van corruptie in een (hoog-risico) land aanwezig is.
Onder corruptie verstaat Transparency International: ‘[…] het misbruik van toevertrouwde macht voor persoonlijk gewin. Corruptie tast het vertrouwen aan, verzwakt de democratie, belemmert de economische ontwikkeling en verergert ongelijkheid, armoede, sociale verdeeldheid en de milieucrisis verder.’
Een hoge mate van corruptie vormt dus een integriteitsrisico. Wanneer in een land en/of bij diens politiek prominente personen (PEP’s) een hoge mate van corruptie heerst, vormt dit tevens een verhoogd risico op financieel-economische criminaliteit. Een land kan zodoende op basis hiervan als hoog-risicoland aangemerkt worden in de CPI.
Gesanctioneerde landen
Sancties kunnen opgelegd worden vanuit de EU, de VS of de VN en worden internationaal bekrachtigd. Ze hebben als doel om het gedrag te beïnvloeden van landen of regimes die oorlog voeren, mensenrechten schenden of een bedreiging vormen voor internationale vrede en veiligheid.
De reden dat een sanctie is opgelegd vormt ook direct het integriteitsrisico dat met gesanctioneerde hoog-risicolanden gepaard gaat. Verschillende lijsten van gesanctioneerde landen worden op basis van bestaande sancties opgesteld en worden regelmatig geactualiseerd. De lijsten zijn (meestal) vrij toegankelijk.
Offshores en belastingparadijzen
Binnen het cliëntenonderzoek is het ook zaak om te toetsen of de klant mogelijk betrokken is bij agressieve belastingontwijking of belastingontduiking. Het staat klanten vrij om hun belastingen te optimaliseren, maar agressieve belastingontwijking is onwenselijk en belastingontduiking is zelfs illegaal.
Om dit te waarborgen is het belangrijk dat er een geldige FATCA en CRS status voor iedere internationale klant aanwezig is. Dit waarborgt een internationaal toezicht op de belastingstatus.
Het land van waaruit een klant (of diens moedermaatschappij) opereert kan ook een grote rol spelen in de kans dat die klant betrokken is bij belastingontduiking. Om te helpen bij het identificeren van hoog-risicolanden op dit gebied, is in 2017 voor het eerst de ‘EU lijst van niet-coöperatieve jurisdicties op belastinggebied’ opgesteld.
Deze lijst wordt opgesteld door de Europese raad en wordt regelmatig herzien op basis van nieuwe ontwikkeling. De Europese raad gaat in gesprek met hoog-risicolanden en moedigt die aan om hun beleid en wetgeving aan te passen om een grotere transparantie rondom belasting te bewerkstelligen.
Op 17 oktober 2023 bevatte de lijst met ‘niet-coöperatieve jurisdicties’ vanuit de Europese raad de onderstaande landen:
- Amerikaans-Samoa
- de Amerikaanse Maagdeneilanden
- Anguilla
- Antigua en Barbuda
- de Bahama’s
- Belize
- Fiji
- Guam
- Palau
- Panama
- Rusland
- Samoa
- Seychellen
- Trinidad en Tobago
- de Turks- en Caicoseilanden
- Vanuatu
Hoog-risicolanden in de praktijk
Een geografisch risico wordt vanuit de Wwft gezien als een subjectieve risico-indicator. Wanneer een dergelijk risico aangetroffen wordt, is het dus aan de analist om een gedegen analyse van de situatie te maken en aan de hand daarvan een adequate risico classificatie aan een klant toe te kennen.
Om deze overweging in lijn met het interne beleid en de ‘risk appetite’ te laten maken, stellen financiële instellingen en andere Wwft meldingsplichtige organisaties een interne landenlijst op. Deze lijst is gebaseerd op de vier lijsten die hierboven vermeld staan.
Het staat financiële instellingen hierin vrij om hun beleid strenger te maken dan wat vanuit de lijsten aangeraden wordt. Vaak wordt er gewerkt met de risicoclassificaties ‘laag’, ‘midden’ en ‘hoog’. Er zal tevens intern beleid zijn over hoe dit de algemene risicoclassificatie beïnvloed.
Sommige financiële instellingen zien zwarte lijst landen en/of specifieke gesanctioneerde landen als ‘ultra hoog’ risico. Dit kan te maken hebben met de klantengroep of de belangen van de instelling. Als analist is het belangrijk te weten waar de risicoclassificaties op gebaseerd zijn en hoe deze volgens intern beleid verwerkt dienen te worden.
KYC professionals bij Etage
Etage 0 is een detacheringsbureau gespecialiseerd in KYC. Onze professionals werken op (tijdelijke) opdrachtbasis bij gerenommeerde opdrachtgevers zoals ABN Amro, ING, Bank Mendes Gans, Robeco en meer. Bekijk onze KYC vacatures of neem contact op om de mogelijkheden voor jouw organisatie te bespreken.
