Op donderdag 26 januari besprak de Tweede Kamer het wetsvoorstel ‘Plan van aanpak witwassen’.
Deze beoogde wijziging van de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft) moet een beter zicht bieden op criminele geldstromen.
Maar wat houdt dit ‘Plan van aanpak witwassen’ precies in? In dit artikel gaan we in op deze vraag en behandelen we de belangrijkste (nieuwe) maatregelen in het wetsvoorstel.
Het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen
Minister Kaag van Financiën heeft op 21 oktober 2022 het wetsvoorstel ‘Plan van aanpak witwassen’ naar de Tweede Kamer gestuurd. Dit wetsvoorstel is mede namens Yeşilgöz-Zegerius van Justitie opgesteld en heeft als doel om de aanpak van witwassen te verbeteren.
Beide ministers hechten veel waarde aan een gezamenlijke aanpak van witwassen. Het voorkomen en bestrijden van witwassen is van cruciaal belang in de strijd tegen criminaliteit.
Witwassen stelt daders in staat om buiten de radar van overheidsinstanties te blijven en om ongestoord van de vergaarde inkomsten te genieten. Daarnaast kunnen de opbrengsten ook gebruikt worden voor de financiering van andere criminele activiteiten.
Maatregelen van Plan van aanpak witwassen
Het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen moet tot een beter en completer zicht op criminele geldstromen leiden. Daarnaast moet de wet ook tot minder inbreuk op de privacy van goedwillende klanten leiden door minder onnodige klantonderzoeken.
Hieronder bespreken we drie belangrijke wijzingen van de Wwft met bijbehorende (verwachte) voordelen vanuit het wetsvoorstel:
- Het verbod op contante betalingen voor goederen vanaf € 3.000,-
- Het uitwisselen van (risico)gegevens tussen financiële instellingen
- Het gezamenlijk monitoren van transacties door banken
Verbod op contante betalingen vanaf € 3.000,-
In het Plan van aanpak witwassen is een verbod op contante betalingen voor goederen vanaf € 3.000 opgenomen. Hiermee willen de ministers het gebruik van grote sommen contant geld beperken. Contant geld is moeilijk te traceren en daarmee aantrekkelijk voor criminelen.
De huidige ‘contantengrens’ is € 10.000 en met deze maatregel gaat de grens dus fors omlaag. De hoogte van het voorgestelde bedrag is deels tot stand gekomen door de grens in België, welke ook € 3.000,- is. Hiermee willen de ministers voorkomen dat criminelen hun witwaspraktijken vanuit andere landen verplaatsen naar Nederland.
Uitwisseling van (risico)gegevens tussen instellingen
Daarnaast worden Wwft-plichtige instellingen (zoals banken, accountants en meer) in het nieuwe wetsvoorstel verplicht om onderling gegevens te delen als er sprake is van een hoog risico op witwassen of terrorismefinanciering. Hierbij is het van belang dat instellingen de privacy van klanten in acht nemen en niet meer informatie delen dan nodig.
De huidige Wwft staat al toe dat instellingen op basis van toestemming van de cliënt onderling informatie uitwisselen, maar als er geen toestemming verleend is, worden deze gegevens niet uitgewisseld. De ministers vinden dat financiële instellingen een te hoog risico lopen wanneer de (risico)gegevens niet uitgewisseld worden.
Het delen van gegevens bij een verhoogd risico op financieel-economische criminaliteit moet voorkomen dat criminelen die bij de ene instelling geweigerd zijn, bij een andere instelling alsnog toegang kunnen krijgen tot het financiële stelsel.
De gegevens die een andere dienstverlener verstrekt, dienen echter als een niet-bindende aanvulling op het cliëntenonderzoek. Dit houdt in dat de verzoekende instelling nog altijd verplicht is tot het maken van een eigen individuele risicoafweging.
Gezamenlijk monitoren van transacties door banken
Tot slot stelt het wetsvoorstel banken in staat om de transacties van hun cliënten gezamenlijk te monitoren. Met gezamenlijke transactiemonitoring kunnen banken beter ongebruikelijke transactiepatronen in beeld brengen. Criminelen maken namelijk vaak gebruik van verschillende transacties via verschillende banken om onder de radar te blijven.
De verwachting van het gezamenlijk monitoren van transacties is dat dit leidt tot meer en vooral een efficiëntere detectie dan individuele transactiemonitoring. Zo werden er volgens NVB in 2021 ruim 263.000 ongebruikelijke transacties gemeld, maar werden er slechts 47.000 als ‘verdacht’ bestempeld door de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU).
Gezamenlijke transactiemonitoring vermindert tegelijkertijd de impact voor goedwillende klanten die te maken krijgen met klantonderzoeken, doordat het samenvoegen van de informatie vanuit verschillende banken leidt tot een beter beeld van criminele netwerken.
De hypothese is dus dat hiermee beter zicht komt op de échte criminele transacties. De transactiegegevens zullen daarnaast gepseudonimiseerd gedeeld worden om de privacy van cliënten te waarborgen.
Kritiek op het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen
Er is echter ook veel kritiek op het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen, met name vanuit privacytoezichthouder AP. Zij heeft in een brief aan de Tweede Kamer flink gewaarschuwd over de uitwerking van het wetsvoorstel, en niet voor het eerst. De toezichthouder vreest dat de wet kan leiden tot massasuveillance en mogelijke discriminatie.
AP is vooral kritisch op bepaalde onderdelen van het wetsvoorstel, zoals de gezamenlijke monitoring van transacties. Zo moeten de transactiegegevens van alle klanten in Nederland op een centrale locatie worden opgeslagen, wat uiteraard privacy risico’s met zich meebrengt.
Daarnaast moeten banken voor de monitoring gebruik maken van controversiële algoritmes. Hierdoor is de toezichthouder bezorgd dat een volledige centrale controle op het Nederlandse betalingsverkeer mogelijk is, wat volgens haar een fundamentele inbreuk is op de rechten en vrijheid van burgers.
Ook kan het verzamelen van de risico- en transactiegegevens leiden tot blijvende uitsluiting, waardoor het onmogelijk wordt voor ‘mensen met een kruisje achter hun naam’ om nog een bankrekening te openen.
Volgens AP is het wetsvoorstel tot slot in strijd met het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie. AP-bestuurder Katja Mur stelt dat goede wetgeving bijdraagt aan het aanpakken van witwassen zonder de grondrechten van alle burgers in te perken, wat volgens haar niet het geval is in dit voorstel.
De Raad van State heeft ook kritiek geuit op het voorstel. Zo stelt zij: “twee van de voorgestelde maatregelen om dit doel beter te realiseren, leiden evenwel tot vergaande inbreuken op grondrechten van burgers en bedrijven.” Volgens de Raad van State is de aanpak van witwassen cruciaal, maar gaan de middelen in de huidige opzet van het voorstel te ver.
Tot slot is er ook kritiek op het verlagen van de meldgrens van contante betalingen van €10.000,- naar € 3.000,-. Gevreesd wordt namelijk voor een verschuiving van witwassen naar landen waar géén extra restricties gelden ten opzichte van contant geld. Duidelijk mag in ieder geval zijn dat het laatste woord over de wetgeving nog niet gezegd is.
KYC analisten & specialisten bij Etage 0
Etage 0 is een detacheringsbureau gespecialiseerd in KYC. Onze professionals werken op (tijdelijke) opdrachtbasis bij gerenommeerde opdrachtgevers zoals ABN Amro, ING, Bank Mendes Gans, Robeco en meer. Bekijk onze KYC vacatures of neem contact op om de mogelijkheden voor jouw organisatie te bespreken.
